Inig d amezruy, d amezruy wayeḍ; yurez aqerruy deg uḥebbeṛ-is. Ur yesgunfa wul yennuγnan mi d-yemmekta tameddurt n yinig-is.
Abdelmalek Sayad ilul di 24 unbiṛ 1933 deg Aγbala, At Jlil ( Bgayet), yemmut ass n 13 meγres 1998 di Fṛansa. Deg lḥif ibubben wayeḍ, di tallit-nni mi tefra lgirra n Lezzayer i yunag γer Fṛansa di 1963. Aṭas i iḥuss s tlufa n yiγriben almi i tent-yerra d igenni n uxemmem-is, d illel n tezrawin-is.
Mi nerra tiṭ dγa γer wayen nniγ yakkan d asefru Am din am da ṛṛuḥ yettḍiq, anda iṛuḥ d abeṛṛani… d Sayad γef wayen yedder iḥulfa-t yura-t: Inigen yembubben «Double absence, immigration-émigration».
Sayad, yerra aγbel n yiminig, i t-yecban ladγa d axemmem ẓẓayen deg tussniwin-ines lqayen: Tussna n tmetti neγ tassenmetit (sociologie), tussna n yiziγer neγ tassenziγert (psychanalyse) akked tesnagrit neγ tafelsafit (philosophie). D win yeγazen ddaw n tγuzi akken aγ-d-yessegzi amek iṛuḥen wid yeqqimen d wid yeqqimen i iṛuḥen, neγ amek i ncennu seg tallit γer tayeḍ, seg tsuta γer tayeḍ almi d-nesnulfa tarewla, inig, lγerba. D asteqsi ahat, d asefru d amessefru ? Γer da dγa i yessufuγ wawal n wawal taxenfuct-is γer umeslay n tegnawt.
D acu-t uẓayer n yiminig? Deg tama uḥwajen-t i leqdic, deg tama kukran-t. Nnig waya, ula d iγerṣiwen d yigṭaṭ ttḥuffun tignawin-nsen anida ara d afen iman-nsen ; ttunagen di tal tallit n useggas ara sen-iḍemnen tameddurt-nsen, tudert-nsen. Abdelmalek Sayad yeγza aṭas γef waya : « Anwa i d iminig, anwa i d imerzig ? (c’est qui l’immigré, c’est qui l’émigré?)».
Wissen ahat yedda wakud d wadeg, iminig ziγ d iminig… amussnaw iwala imttuttlen-a n yinig s wudem ussnan-assenmettan. Ttγiḍen wul d wallaγ mi ttemgaraden γef usriffey (asriffeg) d tuγalin, γef tudert d tmeddurt, γef yinig d tmettant, neγ γef wayen yellan akkin deffir i γ-yessufγen ayen ur nelli.
Akkin i wayen yessaram usirem-is – «seg tmunent n Lezzayer di 1962 »- i yeḥṣa d akken iberdan akk reglen, tiqeftin myuddant, abeḥri yeffeγ tamurt… i d-yeqqimen d tarewla, d inig war lebγi ; tazmert la tettecekti. Yettγiḍ lḥal wayeḍ: Amek amdan am Sayad yeqqim deg tegnit n tatut? Amek amussnaw am wa, nerra-t d udrig nedderγel? Amek almi nerra tamedyezt, tasekla, taẓuri s umata neγ tussniwin akk i γ-yessnen d targit yeffγen taguni?
Llan wid yunagen qqimen, llan wid yeqqimen ttḥuffun inig n tuγalin-nsen.
Negza dγa akk aya – amek i bγan ad qqimen mi ṛuḥen – s yiminigen yeğğan timura-nsen . Din tura i teqqim! Teffeγ i leεqel-is tkemmict n umaḍal-a. Tajmilt i wmussnaw n tmetti d yinig! La nettleqqim ixemmimen yerra d tizrawin; nnig umeslay d awal…