Marcellesi, ababat n tutlayin yettwaḥeqren, ilul di tmurt n Corse, di  1930,  tegzirt tagrakalt  n tmurt n Fransa. Yettwarebba-d s tutlayt n takersit (corse), d acu mi yekcem s aɣerbaz, yufa-d iman-is yeqqar tarumit, tutlayt-is tayemmat ulac-itt.

Γas ulamma la iqeddec aṭas  s tefransist, yerra lwelha-s ɣer tutlayt-is tayemmat i yumi yebɣa ad yefk ifadden. Yefhem tutlayin d iswiren, d iẓayaren, mkul ma yaɣ wafud n ta ad yeɣli wafud n tayeḍnin, iwala ilaq d netta ara yefken afud i tutlayt-is… inuda, yexdem tisladin i tutlay-is, yesnulfa-d tamidrant “individuation”  akk Polynomique. Timiḍranin-a ttamalent-d amek tteddunt ɣer zdat, ttnernit… tutlayin ur nesɛi ara aẓayer. Timiḍranin-a  uɣent amkan lqayen deg tussna tasnilesmetti n “le corse”. Uɣalent d allal seqdacen aṭas imnadiyen deg tisnilestmetti, yettnadin deg unnar-a n tutlayin yettwaḥqren, ur nettwassen-ara s waṭas.

Ula i tmaziɣt aṭas i d- yettmeslayen, iseggasen-a ineggura ɣef tmaziɣt am wakken d tutlayt «polynomique»,  lmeɛna-s tamaziɣt tesɛa aṭas n talɣiwin-is yemxallafen, maca d yiwet n tutlayt,… aya iseḥḥa, maca ur ttemsefhamen ara akk imaziɣen  s tmaziɣt… amsehfem-a d ccert akken ad tili tutlayt «polynomique», tutlayin  n tamaziɣt  mbaɛadent gar-asent, ur yelli ara umsehmen s waṭas gar tutlayin -a, ɣas ulamma ttekkant ɣer yiwen uẓar.

Maca taqbaylit d tutlayt «polynomique», axaṭer, ɣas ulamma yal wa d taqbaylit-is maca ttemsafhamen akk wid i yettmeslayen, «aḍar» neɣ «aṭar», kif kif….

Tamiḍrant i izemren ad yefk afud ilaqen i teqbaylit d tamiḍrant «individuation», i d-yessegẓayen amek ttuɣalent tantaliyin d tutlayin s umkan-nsent deg tmetti… Taqbaylit telḥa aṭas ɣer zdat deg yal taɣult, isurifen-a aṭas n wid i d asen-isemman tamaziɣt « aselmed n tmaziɣt, sinima n tmaziɣt, tasekla n tmaziɣt…», deg tilawt d taqbaylit i yellan deg unnar, i yuẓan ɣer zdat, teṭṭef abrid n unerni weḥd-s mebla tutalyin tiyaḍ (tacawit, tamẓbit, tatergit…), tiddin-a ɣer zdat, di tussna, deg tmetti, imi daɣen, deg tmetti, imdanen seqdacent  aṭas deg temiliyin ( tasertit, deg yinejmuyaɛ… ttemmin-as taqbaylit…), deg leqhawi, deg tilifizyuwat… isurifen-a isemma-asen-Marcellessi : «individuation», tutlayin yettawin abrid-a ttnernint, ɣas ma llant kan d tantaliyin zemrent ad uɣalent d tutlatyin s umkan-nsent, s wazal-nsent…

Amennuɣ-a ussnan akken ad tili tugdut tasnilsant i yexdem Marcellesi yessaden-it aṭas, imi d leqdic zzayen, yegla yis…

Yemmut deg tuber 2019. Yemmut meεna yeǧǧa-d appareil conceptuel ara seqdacent tutlayin am tmaziɣt, le corse… i wakken ad d-ssegzint iberdan n unerni-nsent.

“A wid  yekkren s wulac, ulac-nwen d azayan”,  i yenna Lewnis Ait-Menguellat, d awal n tejmilt i Jean-Baptiste Marcellesi.