Acimi ara yaru umdan adlis ideg ara d-yawi ɣef tmeddurt-ines, deg-s ad d-yales, akken i as-yehwa, amek tt-yesɛedda, d acu-ten waktayen i as-d-yeqqimen seg temẓi-s d wayen akk i as-yeḍran alarmi d ass ideg yekker ad d-yaru ɣef tmeddurt-ines ? Ilaq ad tili ssebba. Ma mačči yiwet, aṭas. Xersum yiwet : amaru n ṣṣenf-a n udlis, iwala azal deg tudert i yedder, yebɣa ad d-yesken azal-a (ad as-yefk udem i iwala iwulem-as) i wid d tin ara as-yeɣren.
D ssebba s timmad-is, ur tuḥwaǧ la asehfem la anekkek.

Ṣṣenf-a n tira isem-is Tikutay (Mémoires s tefransist, Mudakkirrat مذكرات s teɛrabt). D yiwen gar leṣnaf n tira n umdan ɣef yiman-is. Seg leṣnaf wiyeḍ, nezmer ad d-nedber : tibratin (correspondances), tinagiyin (témoignage), aɣmis animan (journal intime).Wigi akk d anawen yeddukklen deg tekti n tira n umdan ɣef yiman-is (ɣef tudert-is neɣ ɣef uḥric deg tudert-is).

Tikutay d tawsit tuddist, tezmer ad tili d tira yeqqnen s amezruy akken tezmer ad tili d tira yeqqnen ɣer tsekla. Tezmer diɣen ad d-tsemḥaleq i snat n taɣulin ama d amezruy ama d tasekla. Tineggura-ya, deg waṭas n tsekliwin, ittusemma ṣṣenf-a n tira d tawsit taseklant am nettat am wungal d tullist d tmedyazt d umezgun. Di teqbaylit, bdan tteffaɣen-d yidlisen yeddan di lewhi n tikti-ya n tira n umdan ɣef tudert-is. Nezmer ad nebder gar-asen :

  1. Adlis n Mesɛud At Lamara : Iberdan n tissas (Le Pas Sage, 2007)
  2. Adlis n Ḥaman Ɛebdellah : tudert-is di tegrawla (HCA, 2012)
  3. Adlis n Igli n tlelli : Aḥurif-inu amezwaru deg tudert (HCA, 2014)

Γas akken llan aṭas n yimedyazen i d-imeslayen ɣef yiman-nsen deg yiḍrisen-nsen (win yettwassnen mliḥ d Si Muḥend U Mḥend), ṣṣenf-a n tsekla d tamaynut di teqbaylit. Tamezwarut, s tira i tettilli. Tis snat d aḍris n tesridt (mačči am wayen yellan yakan di tsekla tamensayt : d isefra kan am Si Muḥend, Si Lbacir Amellaḥ, Ḥmed Lemseyyeḥ, Yusef Ulefqi d wiyeḍ ).

Deg usmeḍren ɣef tedyizt (poétique) n ṣṣenf-agi n tira, nnulfant-id teẓriwin tiseklanin i yettnadin ad d-sfehment tumast n tira-agi. Tin yettwassnen mliḥ d tin i d-ijemmlen timuɣliwin n Philippe Lejeune. Gar yidlisen n umaẓray-agi i d-yettawin ɣef temsalt n tira tanimant, ad nebder :

  1. Le pacte autobiographique (Seuil, 1975)
  2. Je est un autre. L’autobiographie, de la littérature aux médias (Seuil, 1980)
  3. Moi aussi (Seuil, 1986)
  4. Pour l’autobiographie, chroniques (Seuil, 1998)
  5. Écrire sa vie. Du pacte au patrimoine autobiographique (Mauconduit, 2015).

D Philippe Lejeune i yuran ɣef tira tanimant (écriture biographique) annect-a : « Tudermanit (l’autobiographie), ur telli d aḍris ideg amdan yeqqar-d tidet ɣef yiman-is, meɛna d aḍris ideg yiwen yeddren imal-d belli yeqqar-d d tidet tidet ɣef yiman-is» (Philippe Lejeune, Ecrire sa vie. Du pacte au patrimoine autobiographique, Mauconduit, 2015, sbtr. 17).

Muḥend Akli Salḥi