Yidir Bellali d afennan ameqqran n yidles aqbayli. Aṭas n leqdic yexxdem deg annar n ccna, tira, tasuqilt d inadiyen. Qrib azgen n lqern d anaḍeḥ, war asgunfu. Mazal iqeddec, mazal ɣur-s  aṭas isenfaren imaynuten. Yerzen, yezwer, d aɛeqli akken i-sqqaren wid i t-yesnen : «la force trankil», tiɣimit d yid-s  d tamusni  yella wacu ad tesleḍ, ad lemdeḍ, ad k-(m-)imel. Nemlal-it ad nissin ugar fell-as d kra yxeddem.

TANGALT : I wid mazal ur k-ssinen ara,  d anwa-t Yidir Bellali,?
YIDIR BELLALI : -Luleɣ di taddart Tala Tulmut, tɣiwant n Tizi-Raced di  Tizi-Uzzu. Send aɣerbaz amezu, kemmleɣ di tesnawit Σmiruc, s yin akin kecmeɣ ar tesdawit n Lezzyer tamanaɣt deg useggas n 76 anda id-wwiɣ la lisens n tusna n tmetti.
Amek almi id-tufiḍ iman-ik di lfen, di lwaqt anda taẓuri tella d lɛib?
– D ameẓyan hemmleɣ taẓuri s umata yakkan aẓawan, selleɣ atas i ṛadyu yerna tedduɣ ɣer wasif akked d yeɣriben n taddart mecki ara-d asen deg unebdu ttawin-d iḍebsiyen n icennayen id-yessufɣen amaynut nsel-asen dinna. Llan kra deg-sen ur-d-ttɛeddin ara di ṛadyu akka am Slimane Σazem akked Saɛdawi Salaḥ d wiyaḍ nniḍen.
Yiwwas, yewwid yiwen n ilemẓi seg twacult-iw tagiṭart ɣer taddart, isem-is Slimane Mameri, d amenzu id-yeskecmen tagiṭart ɣer taddart send timunent. Mecki ara yeffeɣ si taddart akken ad yurar tedduɣ yid-s ttaṭafeɣ-as-d lmizan. Akka i tebda teqṣiṭ-iw akked uẓawan.
Isurrifen-ik imenza, tlemdeḍ lmusiqa, ɣer yiwen uberrani, i yuɣalen d ameqran deg annar-a. Amek i d-yella wannect-a?
-Win iyi-slemden aẓawan d aselmad n taɛrabt id-ceyɛen ɣer taddart-nneɣ. Yusa-d si tmurt n Surya, lejdud-is d Izzayriyen ṛuḥen sya ar deg allit-nni n ṭrad  n ccix Aḥeddad akked Lmuqṛani mgal acengu afransis. Nemlal deg yiwet n tmeɣṛa di taddart, yufa-yid ṭfeɣ lmiẓan tturareɣ s yiwen ubidun n wuzzal id-teǧǧa Fransa. Iṛuḥ s axxam yewwid yid-s derbuka yefka-iyi-tt-id, asmi i s-nniɣ ur sineɣ ara ad urareɣ s yis, d netta i ikemmlen tameɣra almi tekfa. Almi d ass-nni i ẓriɣ belli yetturar aẓawan. Imi tekfa tmeɣra yenna-id ma tebɣiḍ at lemded derbuka ttruḥu-d ɣuṛ-i s axxam ad k slemdeɣ. Akka id-ufiɣ iman-iw deg unnar n uẓawan s ɣur ccix-iw Hebbache Khalil i-yislemden aẓawan, ccna, lemwazen, ṭbuɛ akked wurar ɣef derbuka akked lɛud.
Tecniḍ deg watas n tudrin n leqbayel d temdinin, s yinna tessufeɣ-d tisfifin d les CD-inek. Achal, melmi d wamek id-yella wannect-a?
-Asmi id-semdeɣ ddeqs n tirmitin di tmeɣṛiwin yerna uriɣ kra n imeslayen i umi xdmeɣ aẓawan nniɣ ahat tura d lawan ad rnuɣ asurif ɣer sdat dɣa s wakka i skelseɣ tasfift-inu tamenzut deg 1989, deg-s setta n tezlatin. Qimeɣ almi d 2003 id-rniɣ tasfift tis snat deg-s tmanya n tezlatin. Deg 2015 teffeɣ-d tesfift-iw tis tlata deg-s setta n tezlatin, akken deg 2019 rniɣ-d tasfift n tmedyazt s uẓawan (slam) deg-s tmenṭac n isefra.
D acu ɣef yhemmel ad yecnu Yidir
-Ayen i ɣef i cennuɣ d aḥulfu-w, d ayen i ttidireɣ, i zeṛṛeɣ di tmetti n yal ass.
S yisem-ik d amusnaw di tussna n tmetti, d acu ik-id-terna tussna agi i lfenn-inek?
-Tussna dima trennu tamusni, simmal ttisineɣ simmal ttasent iyi-d tektiwin timaynutin iyi-ttbeddilen timuɣliwin i sɛiɣ zik ɣef kra id-iḍerrun ama di tmetti anda ttidireɣ ama deg umaḍal.
Tettwassneḍ d amedyaz ameqran, tesɛiḍ tamedyazt lqayen. Amek almi textareḍ ad tecnuḍ sidi Valentin n umedyaz nniḍen? Amek id-yella unina mi is-slan Leqbayel.
-Cniɣ asefru Sidi Valentin n Ḥsen Maric i wakken ad-smektiɣ imaziɣen belli tagi d tameɣra n tayri i d-yesbed s wudem unsib le Pape amaziɣ Saint Gelas( Sidi Γiles) mačči am akken qqaren wiyaḍ d lbidɛa neɣ newwi-itt-id si lberrani. Tad ayla-nneɣ tewwi-d ad nzux yis imi tessawal ɣer tayri mačči ɣer tmenɣiwt uɣur sawalen wid ur-aɣ-nebɣi. Aṭas n Imaziɣen ur nessin ara amezruɣ n tmeɣṛa yagi n tayri dɣa yal imi ara-iyi-tettunefk tegnit ssawaleɣ-tt-id. Wid is-yeslan feṛḥen yis-s ayen din.
Keč i ixulḍen atas n yifennanen imeqranen, anwa deg-sen i themmleḍ nezzeh?
-Mačči d yiwen ad t-id-adreɣ, hemmleɣ kra n wid akked tid i iqeddcen di tẓuri di ccna di sinima deg umezgun di taklut, atg…, acku d nutni i itteksen lxiq ɣef ulawen, ttarran ussan d imelḥanen, tekksen tebrek, ttaran-d asirem d wecmumeḥ ɣef yimawen, sefṛaḥen wid yennuɣnan ttawin-d abeḥri i turet, tteksen i iman-nsen ttaken i wiyaḍ.
Tettaruḍ s tmaziɣt akked tefransist, tessuquleḍ ɣer tefransist, ɣer tmaziɣt daɣen xas ma mačči d ayen isehlen. Hder-aɣ-id ɣef termitin inek di tsuqilin.
-I wakken ad tennerni tmusni-nneɣ ilaq ad nẓer d acu xedmen wiyaḍ ur nettɣimi ara kan s daxel n wefrag tewwi-d ad nḍil i ṣṣur am akken yenna deg awal-is ccix El-Ḥasnawi. ɣef aya id-xedmeɣ kra n tsuqilin n yimyura iberaniyen i yuran  s tutlayin-nsen nek rriɣ-tent-id  ɣer teqbaylit gar asen Ǧebran Xalil Ǧebran si tmurt n Lubnan, Rocío Durán-Barba si tmurt n Équateur, Abd Ṛaḥman El Majdub si tmurt n Lmarruk, atg. Am akken daɣen i ilaq ad mell i igduden nniḍen d acu i nesɛa s ttawil-a n tsuqilt. D aya iyi-wwin ad suqleɣ kra n yedlisen si teqbaylit ɣer tefransist. Ger wid i umi suqleɣ idlisen-nsen ad ddreɣ Ḥsen Maric, Yucef Meraḥi, Muḥend Nat Σebdella, Fahima Sediri, atg.
Laɛwam-a ineggura nettaf-ik di yal tifaskiwin n tmurt-nneɣ akked d sin yemdukal-ik, s tektabin, les CD, d u-mandol-inek. Acu i d rray-ik ɣef tfaskiwin-a di tmurt n Leqbayel?
-Tifaskiwin d yiwen ttawil i gerrzen s waṭas i wakken ad nemlil akked d imeɣriyen d wid i iḥemmlen taẓuri s umata. D tignatin anda ttemlilin inaẓuren akked wid yeffuden taẓuri akked tmusni. Di tfaskiwin i tettemlili tasa d way turew, id-ttlalent tektiwin, i deg yettnerni usirem, id-yettaken tabɣest i itekksen tigwdi akked lweḥc.  Ulac tafaska i deg ur-d-lmideɣ ara kra.
Tettwasneḍ mlih, d akken teqqareḍ s watas idlisen. Acu ara tiniḍ ass-a ɣef tɣuri iseggasen-a ineggura d wannar n yidles s umata.
-D taɣuri id-yettawin tussna akked tmusni, anda txus tɣuri tuḍen tmetti.
Acu n yisenfaren i tettheyyiḍ deg yinurar naɣ ɣef tqeddceḍ?
-Akka tura ttheggiɣ yiwet n tesfift n ccna u daɣen aqel-iyi la ttaruɣ yiwen n wungal.
Awal-ik ɣef tesɣunt-a tamaynutt Tangalt d yimeɣriyen-nneɣ. ?
-Tanemmirt i-m-iyi-tefka-m tagnit-a i wakken ad mleɣ leqdic -iw i imeɣriyen-is, sarameɣ-as afud igerrzen akked teɣzi n tudert.

Ahcene  MARICHE