Tiṭ d yilleḍ, ayen i d-qqarent tewriqin d ungal amezwaru n Pr.  Salḥi Muḥend Akli i d-ssufɣen-t teẓrigin Imtidad, aseggas 2022 .

Ungal-a yesɛa 183 n yisebtar, yebḍa ɣef 20 n yixfawen: seg “Tiwriqin, nettat, netta d nekk” alammi d “Tawriqt taweḥdit”.

Tamacahut n wungal tebna ɣef yiwen n umuḍin, anida ṣṣber deg-s yettgalla, aqraḥ yesseḥant (Sb.10). Amuḍin izuzun taṛwiḥt-is s unya n tira (Sb.11). Amuḍin, yettaru ɣef tewriqin, ɣef tezmamt tawṛaɣt d tqehwit… tuɣal tudert-is d tazmamt, ussan-is d tiwriqin. Ɣef uqerruy-is, tettezzi Ṭawes, tafremlit. Nettat tettawi tiwriqin i  yiwen ɣer tesdawit, weṣṣan-tt ɣur-s. Netta, amasdawan-nni, mi yeṭṭef tiwriqin, traɛ-as gar tɣuri d usenqed, imi yedda deg thuski n wayen yettwarun ɣef tewriqin-nni.

Gar tewriqin, nnulfan-d yiwudam-nniḍen, tennulfa-d Ṭawes-nniḍen ; Ṭawes taɛeccaqt n umuḍin. Yennulfa-d umsuji i yuḍnen ula d netta, amsuji i d-yewwin  aṭṭan deg yirebbi n wid i iteddun akken ddan waman, imi glan s teṛwiḥt n yemma-s…

D acu i tt-yuɣen tiṭ i yettwalin deg wayen ur as-nehwi?

D illeḍ i as-d-yeffɣen!

Tiṭ, tella tiṭ i umi d-yeffeɣ yilleḍ. Tella tiṭ i d-yessufɣen illeḍ.

Tiṭ n win i yugin ad yeddu akken i ddan waman. Tiṭ n wid icennun ccnawi n yigenwan i d-wwint tmucuha n yimazanen akked tiṭ n yimzikiyen i itettlen deg ubernus n wansayen d tjaddit… D tiṭ n tmetti, d tiṭ i yeggaren ifergan i yiman-is, yerna tɛellem-as tilis i umdan. Di tafrara-s, d ha d hemma, d tattalt iqemḍen taṛwiḥt i wayen i izemren ad d-inulfu di lebɣi n umdan. (Sb.147)

D acu i d-qqarent tewriqin? Tiwriqin n tzemmamt tawṛaɣt, tiwriqin n tzemmamt taqehwit, tiwriqin tilelliyin, tiwriqin… Tiwriqin i tura Ṭawes taεeccaqt. Tiwriqin i tura Ṭawes tafremlit. Tiwriqin i yura umuḍin. Tiwriqin i yeɣɣar…

Tiwriqin qqarent-d illeḍ, illeḍ i d-yeffɣen rrif n tiṭ, tiṭ i yettwalin deg wat umeskar n lmektub…

Illeḍ yegla-d s uqraḥ, aqraḥ yemgarad. Amuḍin yettaggad aqraḥ-nni yettsitin deg wallaɣ n uwgid s wawal-nni “Ddu akken ddan waman”.

D aqraḥ i d agemmuḍ n win i yessnen i ddunit, yettidir gar wid ur as-nessin ; d agemmuḍ i win yugin ad ddun akken ddan waman…

D aqraḥ i d-tgellu tkatut i yeqqazen deg win ur nebɣi tacacit n tatut…

D aqraḥ i d-yettawi yilleḍ i tiṭ… yettawi-d daɣen imeṭṭi… Imeṭṭi,  mi ara yezdeɣ deg tiṭ, tfessex tmuɣli!

Gar tmuɣli n tiṭ d yigli i beɛden, yella yilleḍ.

D acu i d ddwa n uqraḥ?  Yal wa amek i d-yessufuɣ aqraḥ ; wa s tira, wa s teklut, wa s leεyaḍ… wa s tatut…wayeḍ s tkatut. Yax takatut d aɛrur n tatut, tatut d aɛrur n tkatut. Ma d amdan, yezga ibubb… Wa yettnadi ad yettu, wa yettnadi ad d-yemmekti (Sb.38). Maɛna, ttif tatut n umdan amneṭri wala takatut n tmetti isebken (Sb.53). Ɣer taggara ad d-nini: Takatut yelhan, tettleqqim llhu n wussan yezrin. Tatut, ula d nettat telha, ma tferreḍ isebkan n yidles d wussan. (Sb. 59) Dacu kan, tatut d tanexxart. Simal yekkat umdan ad yeffeɣ seg-s, simal zeddren yiḍarren-is deg-s. (Sb. 178)

Tiwriqin i d-tejmeɛ Ṭawes, fkant-d adlis i igerrzen, adlsi i igerrzen, d adlis ara d-yettmeslayen fell-ak, mebla ma icaweṛ-ik; d adlis ara ak-d-yeṭṭfen afus mi ara ak-yawi ɣer wainda tettqeyyil teṛwiḥt-ik. (Sb. 89)

Mi qqareɣ ungal-a, teḍra-yi am ugrud i umi ttunefkent tqaqqacin ; itett, iḥesseb acḥal i as-d-yeggran. Nekk qqareɣ, ḥessbeɣ acḥal n tewriqin i yi-d-yeggran. D aẓidan i tɣuri.

Wissen ma yella ad nerǧu xmesṭac n yiseggasen-nniḍen, akken ad neɛreḍ lbenna n ssmex i d-yettak yimru n Salḥi?