Deg useggas 1957, yettunefk Prix Nobel i Albert Camus. Imir-nni, di Lezzayer d ṭrad.  Dɣa ass-nni, mi t-yesteqsa yiwen n umesjarnan, i yenna Albert Camus : « En ce moment, on lance des bombes dans les tramways d’Alger. Ma mère peut se trouver dans un de ces tramways. Si c’est cela la justice, je préfère ma mère. (Lawan-a, ṭṭerḍiqent lbumbat deg ṭramwayen n Lezzayer. Yemma tezmer ad tili deg yiwen seg ṭramwayen-a. Ma yella d ta i taɣdemt, ad xtireɣ yemma ». Dɣa, ayen akka d-yenna yeqqim d tuhṣift. Amur ameqran seg widen yesenqaden Camus, cfan ɣef « s’il faut choisir entre la justice et ma mère, je choisis ma mère ( Gar taɣdemt akked yemma, ad xtireɣ taɣdemt) ». Ttun belli yenna-d : « … cette justice (taɣdemt-a) » 

L’Etranger yeffeɣ-d di 1942, uqbel ṭrad. Camus d-yekkren di Lezzayer, yemla-d deg ungal-a, s lqaleb n l’absurde (yettusemma ayen i ibaɛden i leɛqel d lmeɛqul), lbaṭel ttidiren Izzayriyen. Deg ungal-a, Meursault (d amsawal, d udmawan). (yenɣa « Aɛrab », « Aɛrab ḥafi », ur yesɛi ara isem… ( Dɣa, azal n lqern mbaɛd, Kamel Daoud yefka nnekwa i wAɛrab-a deg ungal-is  Meursault contre-enquête.)

Deg wexxam n creɛ, ḥekkmen s lmut ɣef Meursault imi… ur d-yiban ara yeḥzen asmi temmut yemma-s.

Ungal yebḍa ɣef sin n yeḥricen. Deg uḥric amezwaru, Meursault ad t-id-yaweḍ lexbaṛ n tmettant n yemma-s deg uxxam n yimɣaren di Marengo (Hadjout).  Di l’hospice-nni, yeɛwez ɣef yemma-s mebla ma banen-d iḥulfan n leḥzen, am zun ulac d acu d-yellan. Azekka-nni n temḍelt, iruḥ ad yecucef di lebḥer. Din yemlal Marie i ixeddmen yid-s di tkubanit. Tameddit-nni, ruḥen ar sinima ad nezhen  yiwen n usaru yetturar deg-s Fernandel. Akken i sɛeddan iḍ-nni.  Ddurt mbaɛd,  lǧar-is Raymond (d proxénète) yekkes  sser deg wexxam-is ɣef teḥbibt-is  taɛṛabt.  Tger-d iman-is la police, tessawel i Raymond i yewwin Meursault d anagi. Yeɛreḍ Raymond Meursault akked Marie ɣer yiwen cabanon rrif n lebḥer. Ass-nni, Marie testeqsa  Meursault ma yebɣa ad tt-yaɣ. Yerra-as belli mačči d ayen i yesɛan azal maɛna yeqbel s tikti.

Lḥedd tameddit, Raymond, Mason (bab n cabanon) akked Meursault ttmerriḥen rrif n lebḥer. Amecwar akka, mmlalen sin wAɛraben (yiwen d gma-s n teḥbibt n Raymond). Meursault yekkes-as i Raymond tameẓyant, limmer i ixeddem yes-s. Yekker umennuɣ, Raymond yettwajreḥ s lmus deg udem. Mi tɛedda taluft, yemlal Meursault yiwen seg wAɛraben-nni. Mi tyeɛqel wAɛrab, yeddem-d lmus si lǧib-is. Meursault yesderɣel-it yiṭij. Yeddem-d tamẓyant-nni yellan di lǧib-is, yeṭruqi. Γas akken yeɣli wAɛrab, ikemmel deg uṭṭruqi Meursault almi d tarsast tis xemsa.

Deg uhṛic wis sin n ungal, Meursault yettwaḥbes, yettwabḥet. Ur d-yesebgen ara ndama deg wayen yexdem, ur yenḥerew ara deg wayen s-iḍerun. Yeqqar-asen d iṭij i d sebba. Dɣa, ɛerqent-as i ubugaṭu-ines. Deg uxxam n creɛ. Steqsayen-t ugar ɣef ayen akk yexdem asmi temmut yemm-as, wala ɣef tmenɣiwt n wAɛrab : ikeyyef agirru mi yeɛwez, azekk-nni iruḥ ad imerreḥ rrif n lenḥer… Amzun ttnadin ɣef  sebba yugaren timenɣiwt n wAɛrab akken ad ḥekkmen fell-as s lmut.

Uqbel ad iɛeddi di lfinga, yerza wemrabeḍ ɣer Meursault akken « yemmeslay » i Rebbi. Yugi umeḥbus ad yemmeslay i Rebbi.

Γef umrabeḍ (l’aumônier) « Sa présence me pesait et m’agaçait. J’allais lui dire de partir, de me laisser, quand il s’est écrié tout d’un coup avec une sorte d’éclat, en se retournant vers moi : « Non, je ne peux pas vous croire. Je suis sûr qu’il vous est arrivé de souhaiter une autre vie. » …… Alors, je lui ai crié : « Une vie où je pourrais me souvenir de celle-ci », et aussitôt je lui ai dit que j’en avais assez. Il voulait encore me parler de Dieu, mais je me suis avancé vers lui et j’ai tenté de lui expliquer une dernière fois qu’il me restait peu de temps. Je ne voulais pas le perdre avec Dieu. (Tilin-is yid-i tesdigutiyi. Kkreɣ ad as-iniɣ effeɣ, eǧǧ-iyi,  yezzi-d ɣur-i, isuɣ : «  Ur zmireɣ ara ad k-amneɣ. Umneɣ belli tesarmeṣ tudert-nniḍen.» Dɣa rriɣ-as : «Tudert ara iyi-d-ismektin di tagi », dindin nniɣ-as dayen ɛyiɣ. Yebɣa daɣen ad iyi-d-imeslay ɣef Rebbi, uziɣ ɣur-s, ɛerdeɣ ad as-sfehmeɣ i tikkelt tanegarut belli ur d yi-d mazal ara aṭas n lweqt. Ur bɣiɣ ara ad t-ḍegɛaɣ akked Rebbi) »

Mi d as-yenna wemrabeḍ belli ad yeẓal ɣef terwihṭ-is, yerfa . Yeffeɣ umrabeḍ, yufa Meursault talwit.

 

Tahar Ould Amar