Yal ass ma yella ur tt-zriɣ ara ssbeḥ, ad tt-id-εusseɣ ad tt-zreɣ tameddit . Teqqel-iyi d tanamit, alami ussan deg ur tt-zerreɣ ara, ttḥewwiseɣ ad εelmeɣ i wacu ur ttban ara, d acu i d sebba, mebla ma seqsaɣ fella-as ḥedd. Ur bɣiɣ ara ad yeεlem yiwen d acu i xeddmeɣ niɣ d acu i bɣiɣ ad t-xedmeɣ ; ur bɣiɣ ara ad teṭru akken i teṭerru : « ad tili lhaja rxiset, ṭerrifen medden fell-as mi qerrbeɣ ɣur-s, ay ɣlayet », akken i as-yenna Matoub deg tezlit-nni n ccix Aεrab bu yizgaren , i iεawed deg useggas n tmanya utmanyin.
Imeddukal-iw qqaren-iyi: “tezzuḥubeṭ aclaw” , sakken i tteffreɣ fell-asen, ur asen-mmaleɣ ara d acu i xeddmeɣ, ur ttcawareɣ ara. Ur d-nniɣ i yiwen i mi lexber ma yuweṭ sin ad “yaweṭ settin”! ma yuweṭ settin, ad iyi-d-kkaten deg-s amzun tesεa lεib. Ur d-ttawiɣ s lexber n yiwen yettmeslay fell-as; ur asen-selleɣ, ur iyi-qerreḥ wul-iw.
Zriɣ ukan ad cawreɣ, amek ara iyi-d-inin medden. Wa ad iyi-dyini : « bab n uxxam-nni yuεer, ur iqebbel ara, ccerṭ-is meqqer »
Wayet ad iyi-ini : « nettat yakan teččur d leεyub, ffren kan ur d-banen ara ». Ahat, kra ad yili, mac axilla ara d-yennernin, xilla ara d-yennelfun ; nekk ayen deg i t-xuss εemmdeɣ fell-as.
Wayet ad yini : « mačči d tayi i ak-ilaqen, beddel axir ; ssber ad ak-iger Rebbi xir-is ; ma ur iyi-dyejbiṛ ara kra n yiwet yebɣa netta ». Ahat ad yili win ara iyi-d-yinin: “ Tinna? Xilla I tt-yebɣan, ur k-d-teṭṭar ara”.
Kul yiwen ad yebɣu ad dduɣ deg ddunnit akken i tt-yeẓra netta. Ttsemma ad iyi-iεic tudert-iw, ma d nekk rray-iw ad as-anfeɣ.
Ɣef aya ur sseεlameɣ yiwen. Wayi d ccɣel-iw nekki, ad t-fruɣ nekk, argaz-nni ad t-qableɣ nekki. Akken i as-qqren : « lxir s wudem, cceṛ s wudem ». ad ruḥeɣ ɣer bab n uxxam ad mmeslayeɣ did-s, ayen yebɣu yini-iyi-t-id.
Widak i t-yessnen, nnan-d d netta id-yeskecmen tizlit n “Rai” ɣer taddart. Yesεedda kra iseggasen n temzi-s deg Wehran, mi id-yeqqel yegla-d s “Rai”. Yemmermed kra lechuṛ deg taddart, iruḥ ɣer Fransa. Yexdem deg luzin, tmeken-as tmacint aṭad-is, teqreṭ-as-t. Ḥebsen-t ɣef uxiddim, fkan-as-d apansyu d ameqqran ɣef laksida-nni. Yeqqel-d ɣer tmurt, yennbeddal akk. Seg lǧameε ur d-yettneqraṭ ara . Yettserrif xilla yidrimen ɣef lǧameε: tiẓerbiyin, lamabat, ttawil n waman, aseḥmu, asismeṭ…seg lǧib-is kullec. ẓriɣ belli ɣas iεac deg Fransa, yeffeɣ, yunag-d xilla tmura, besseḥ yeqqim s lεeqliya-nni taqdimt ; amzun ur yeffiɣ ara akk seg taddart. Yuεer. Kra yesεa εziz, ur t-yettak i yiwen.
Maca bɣiɣ ad tt-aɣeɣ, d nettat i bɣiɣ mačči d netta. D tidet, anida-t wudem-nni i izemren ad iqabel argaz-a n uxxam ? amek ara as-iniɣ ? D acu ara as-iniɣ ? i ma yegguma-yi, amek ara d-berneɣ tikli ? Amek ara beddleɣ abrid ?
Kemseɣ ul-iw deg ufus-iw, gezmeɣ-tt deg rray, ad ruheɣ ad t-zreɣ ad as-iniɣ ; ad tt-qerteɣ, ad tt-fakkeɣ taluft-a, ad ifak fell-i ttexmam d unezgum.
Awah, argaz-a yessen-iyi amacemma, fihel ad yesseqsi fell-i. Nemsewwaq yakan, nekk did-s deg yiwet taluft, anida iyi-d-yenna : « Leεmer msewwaqeɣ d yiwen am kečč ! ». Kecmeɣ ul-is, εejbeɣ-as.
Yemmug amaken ttekleɣ ad d-qtuɣ ccɣel-iw s uzgen wawal.
Ma d medden-a, asmara tt-aɣeɣ, imaren ad slen, ma ur iy-tt-id-yefki ara, xersum hedd ur yesli.
Tayi iyi i bɣiɣ akka, d asxaf i iyi-tesxef. Nettat d uzzal, am ublat ; deg tudert-is, ayen i as-d-yezzin merra ur teεalim ara yes-s ; wi yebɣun iṭal ɣur-s, wi bɣun yemmeslay. udem-iw yettbin-d deg-s deg temlel i mellulet. Teεjeb-iyi nezzeh. Akken i sekkdeɣ d nettat kan iyi-ilaqen, ad teffeɣ fell-i, teffeɣ ɣef leεmer-iw, twulem lqedd-iw ; d nettat ara yeffɣen ɣef uxxam-nneɣ ; εelmeɣ ad asen-teεjeb i yit uxxam, am umeqqran am umezzyan. Yerna deg uxxam-nneɣ ttqadaren rray-iw. Ɣas ur asen-yeεjib ara, ur ttggammin ara ad tt-sekcmeɣ ɣer uxxam.
Mara tt-zreɣ tetteddu-d, nekk gar medden ay lliɣ, ṭṭerrifeɣ iman-iw ur ttɣimiɣ ara gar-sen akken ad ṭṭilleɣ ɣur-s akken bɣiɣ, ad ččareɣ allen-iw, u ɣas mmeslayen fell-as, widak gar i lliɣ, s wayen n diri, ur asen-selleɣ ara.
Mara tt-aεddi ttbeddayeɣ am uεesekri sdat n ccaf-is, ṭṭafareɣ kan s wallen-iw. Tessargaw-yi, tettawi-yi ɣer tmurt n tirga, imukan ur yezmir ad iẓer yiwen deg tilawt.
Mara d-tεeddi, teččaray-iyi allen ; ayen akk iyi-d-yezzin ur εlimeɣ ara yes-s : d amdan, d lmal,…ayen yebɣu yili !
Mara d-tεeddi anida yella lɣaci : d tameɣra niɣ d timṭelt ; deg tmeɣriwin: iqeffafen, imawlan n yisli, imawlan n teslit, imeεraṭen, inebgiwen…deg temṭelt yettili lɣaci…ɣef ibεid i ttwexxiren medden ttadjan-as abrid. Tetteddu am tikli n lbabur mara yettcerrig aman.
Besseh anida ara t-zreɣ ? ad ruheɣ ɣur-s ɣer uxxam ? Xati, ur iwulem ara. Deg ubrid tameddit n was mara itteddu ad yenjmaε ɣer uxxam-is ? xati…Ufiɣ-tt-id ! Dayen, εelmeɣ amek ara xedmeɣ ! Akka, ih, akken kan i ilaq ad xedmeɣ. Akken ara xedmeɣ. Netta yettẓalla, ad t-id-εusseɣ mara d-yeffeɣ seg lǧameε, deffir lεica, ad t-id-yaf lhal yečča imensi, lecɣal-is fran, acemma ur t-yeṭṭif, acemma ur t-yettraju. Ad iyi-d-yestif, ad yemmeslay did-i deg talwit.
Ɛusseɣ-t-id ad d-yeffeɣ seg lǧameε. Ṭṭfeɣ yiwet tqernit seg wanida i zemreɣ ad t-id-ẓreɣ ɣef ibεid melba ma yeẓra-iyi-d yiwen, am umakur id-igubṛen ad yaker kra, yettraju taswiεt iwulmen akken ad yexdem ccɣel-is. kukraɣ , rgagint tgecrar-iw amzun d tawaɣit i ttedduɣ ad xedmeɣ…ahat mi uggadeɣ ur iqebbel ara?…niɣ d ayen niṭi?
Seg umkan-nni id-ṭṭfeɣ akken, tettbin-iyi-d tebburt n lǧameε. Fukken taẓallit, imeẓulla tteffɣen-d yiwen yiwen, sin sin, nsant tafatin n lǧameε, netta ulac-it! Ur d-yusi ara iṭ-a, leḥsab-iw akk yeɣleṭ, Dda Ḥemmu ur iẓẓul ara deg lǧameε, ahat yeẓẓul deg uxxam-is. Maεlic, ad εawdeɣ leḥsab. Azekka ssbeḥ. Ilaq azekka ad tt-fruɣ, ad ifakk fell-i uraji, dayen neεya.
Azekkuya, kkreɣ-d kan ruḥeɣ ad t-id-εusseɣ deg ubrid ɣef id-yettεeddi. Mi id-yeffeɣ, yedda-d ɣef uṭar, mačči am leεwayed-is.
Ssbeḥ-a mačči am iṭazrin, ur rgagiɣ ara, ur kukreɣ ara, amakken d aseqsi kan ara t-seqsiɣ ɣef ccɣel n menwala. Ɛejleɣ tikli ɣur-s mi t-ẓriɣ weḥd-s i itteddu ; ur bɣiɣ ara ad mmeslayeɣ did-s sdat ḥedd. Nniɣ-as:
– Sbaḥ lxir, a dda Ḥemmu!
Yeqleb-d ɣur-i, yenna-iyi-d:
– Sbaḥ lxir, a mmi… ah, d kečči?!…
Zmumgeɣ ɣur-s, akken id-yezmumegeɣ ɣur-i, beddeɣ sdat-s, nniɣ-as:
-A dda Ḥemmu, bɣiɣ ad aɣeɣ…
Yegzem-iyi awal, ur iyi-yeǧǧi ara ad t-kemmleɣ, yenna-iyi-d:
– Aqel-ik teṭṭilliṭ ttedduɣ ɣef uṭar, dayen, a mmi, ssenzeɣ-tt tkeṛṛust-nni!
El Hadi BELLA
Yules-as taɣuri, yesseɣta-tt : Nadir SAKHRI