Acḥal yelha mi ara teqqareḍ ayen i ak-iɛeǧben. Ɛad ma yella tḥulfaḍ s udlis i teqqareḍ amzun d urar i yetturar yid-k. Kečč, teṭṭafareḍ awalen inesxen ɣef temlel n yisebtar am yiḍudan ileqḍen iɛeqqayen i as-yettaken udem i yinumak-nsen ; netta, adlis-nni, yettarra inumak n wawalen-nni deg yiciwi yetteffren tiqaqacin amzun d tamɣart yessetmaɛen arrac. D tawaqqna tuffra gar udlis d umeɣri ; tezga twaffra deg tsiwelt n yineḍruyen (narration des événements), ur tt-iguda wacemma ala tifin n yinumak uffiren s ucmumeḥ deg tiṭ yeqqaren.

D imexḍa yidlisen ara ak-iɛeǧben, yerna urɛad i ten-tekfiḍ s tɣuri. Terminus Babel d yiwen gar-asen.
Terminus Babel d ungal. D Mustapha Benfodil i t-yuran. D ungal-is wis xemsa, ma ur ɣliḍeɣ ara. Nnan-iyi-d yakan ayen yelhan ɣef tira-s. Ur as-ɣriɣ ara yakan. Terminus Babel d ungal amezwaru ara as-ɣreɣ. Tidet kan : tamezwarut, wid i iyi-d-yennan lxir fell-as, ur ɣliḍen ara ; tis snat mi t-bdiɣ s tɣuri, ur ndimeɣ ara. Ma nniɣ-awen d tawaract n wudi yenndin, ɣas amnet-iyi. Segmi t-bdiɣ s tɣuri, nekk am uqcic yezhan s urelluc-ines amaynut. Taɣuri i qqaren deg wungal-agi d tagnit n tedfi (un moment de plaisir).

Yerna urɛad i t-kfiɣ s tɣuri.
D ungal izaden, ama deg usentel (thème), ama deg tɣessa (structure). D ungal inebcen ɣef tsekla d tezmert-is (son pouvoir), ɣef tira taseklant d twuri-ines (sa fonction), ɣef umaru d udlis-ines, ɣef udlis n umeɣri-ines, ɣef uwadem d umeskar n udlis (l’auteur du livre), ɣef umaru d temdint i as-igan irebbi d temẓi-s i d-irezzun am usigna i d-yettawin ageffur deg ussan n uɣurar…
Awadem n teḥkayt n uḍris-agi d amedyan n wungal (un exemplaire d’un roman), yufa-d iman-is ɣef tizi n truɣi, am netta am yimedyanen akk n yidlisen i d-kksen seg temkarḍit (yal wa d acu i t-yuɣen) ; d netta i d amsawal (narrateur) n teḥkayt-is, yessawal-d ɣef yiman-is, ɣef tmeɣrit i t-iḥemmlen, ɣef win yuran ungal ideg yella s timmad-is d amedyan….
Wissen amek-itt taggara n teḥkayt n wungal-agi ; ma ad t-id-yeɛteq unaẓur-nni (d awadem nniḍen)…. Ulayɣer ad d-rnuɣ ɣef wayen yellan di teḥkayt n wungal-agi n Mustapha Benfodil. Bɣiɣ kan ad d-sekreɣ lḥir i kunwi/kunemti akken ad t-ɣrem(t). Daya kan.

Γas akken… Γas urɛad i t-kfiɣ s tɣuri, yettban-iyi-d d ungal amxalef, tinnugla-s (romanesque) ur teddi d wayen yennum umeɣri. Asentel-ines d amaynut. Taɣessa-s d tamaynut. Tira, sumata, d tamynut, d tira yennefrurin (écriture fragmentaire), yexleḍ deg-s usefru di tesrit akken yettemyekcam usfaḍ n wawal (les ratures) deg tmenna n wayen yeffren… d tira ideg temsuma taɣect tasmeddant (prosopopée) d tmeddurt n umaru…  d tira… ɣas ini-d d tira tanarmit (expérimentale).
Aḍris-agi, mi t-id-uriɣ, ur t-sarmeɣ d taɣuri tamsezɣant (lecture critique) neɣ d tasleḍt (analyse) n wungal-agi n Mustapha Benfodil. Aḍris-agi, bɣiɣ-t kan d timenna n yiḥulfan-iw imenza mi qqareɣ ungal-agi. Aql-i di tlemmast n uḍris, cbiɣ tafekka yufan iman-is di tlemmast n temda zeddigen. Yerna, aḍris-agi, s teqbaylit i as-xemmeɣ, s teqbaylit i t-id-uriɣ. Yella wayen i qesdeɣ s wayagi. Sarmeɣ wid d tid yeqqaren s teqbaylit ad ɣren ungal-agi n Benfodil. Nekk, walaɣ-t d amedya igerrzen ; isuẓ tilisa n tsekla. Ma nbeddel-asent i tid n tsekla-nneɣ, ulac am wakken.

Mi ara t-kfuɣ s tɣuri, ad iniɣ ad rnuɣ ad d-aruɣ ɣef wungal-agi. Awi-d kan ad as-d-afeɣ amek.

Muḥend Akli Salḥi