Amezruy n tuddar, timnaṭin, irgazen n tmurt n Leqbayel meḥsub ibedd akk ɣef teqsiṭin. Ulac amezruy yuran s wudem “ussnan” akken yella ɣer ddeqs n leǧnas yettarun si zik.
D amedya kan, Mouloud Gaid mi yura ɣef It Yaεla, deg udlis-is “Les Beni Yala”, yebder-d taqsiṭ n Yaεla i iruḥen seg Bgayeṭ ɣer Genzet n It Yeεla.
Genevois, yemmeslay-d ɣef umezruy n tgelda n Kuku, yebder-d tiqsiṭin n Sidi Amer Ulqadi d Sidi Ḥen Atunsi s tlata wudmawen.
Dayi ɣur-neɣ deg It Wartiran, tettazzal deg yimawen n kra medden, llan widak yuran, taqsiṭ n yiwet taddart yettwassnen: IMZIYEN neɣ MZIYEN;

Taqsiṭ tamezwrut:
Dda Muḥend Usliman n It Bǧuǧu( Bedjoudjou Md Ouslimane), ayen yura deg udlis-is i umi isemma: Taṭwiqt ɣef tgemmi tadelsant n tama n It Wartiran, taddart n IMZIYEN yebna-tt Sidi Twati, mmi-s n Sidi Sadeq.
“Sidi Twati d baba-s Sidi Seddiq llan zedɣen deg Bgayet, umbeεd guǧǧen ɣer taddart “Ḥidus” Deg tama n It Muḥli..
Sidi Twati yettḥibbi ad yesṭad, iḥewwes-d akk imukan id-yezzin i Ḥidus ; s ṣyada id-yessen, meḥsub merra, tuddar d tmiwa.
Seg yiwet gar tuffɣiwin-a ɣer ṣyada i t-yuwin ɣer yiwen umkan, iban-as-d am akken ad asen-iwalem i umezduɣ, i netta d yit uxxam-nsen: yuεer ad t-yaweṭ ḥedd, d amkan n laman d talwit.
Sidi Twati yemmeslay-as i baba-s, sidi Sadeq, yebɣa ad iẓer rray-is ɣef tikti i ikecmen aqerruy-is: agaǧǧi, lebni n taddart deg umkan id-yufa seg tuffɣiwin-ines.
Sidi Sadeq iεjeb-as usenfar  n mmi-s, yerna iεawen-t s rray ; ayen i as-yefkan afud i Sidi Twati. Ur iṭewwel ara, yebda axiddim ; iεewwen-t deg ccɣel-is gma-s Sidi Muḥemmed Ulmuhub.”

Taqsiṭ tis snat:
Abdrezzak Djedjik deg udlis-is “Tigemmi tadelsant n tama n It Wartiran”, yura belli: It Imziyen frurin-d deg jeddit-sen Sidi Twati abǧawi.
Ispenyuliyen ddan-d ɣef yinselmen, zerben-ten-d seg tmurt-nsen deg leqrun ilemmasen. Inselmen llan widak id-rewlen ɣer Lezzayer, ɣer temdinin id-yezgan rrif n lebḥer, am: Dellys, Lezzayer, Bgayet…
Gar widak-a id-irewlen ɣer Bgayet, sidi Twati abǧawi. Icax dinna.
Mi id-ẓedmen ispenyuliyen ɣef Bgayet. Rewlen medden ɣer idurar. Mmmi-s n mmi-s Sid Twati, Sidi Sadeq, d warraw-is rewlen ɣer taddart “Ḥidus”, ɣer yiwen umakan qqaren-as “Messaṭ”.
Sidi Sadeq yesεa rebεa n lwacul, yiwen yeqqim deg Ḥidus, yiwen iruḥ ɣer taddart ulegraj deg It Ɛfif,  sin, Sidi Twati d Muḥend Ulmuhub, ulin ɣer Imziyen ; d nutni i yebnan taddat n Mziyen.
Sεan tamurt(iḥerqan…), ttεezziben ɣur-s lweqt n lɣella, tyerza, tamegra d userwet. Qqlen alami iqqimen kra seg-sen zedɣen din, arrawn warraw-is.
Mi yemmut Sidi Sadeq, ur msefhamen ara warraw-is ɣef umkan anida ara t-meṭlen ; widak n ḥidus bɣan ad t-meṭlen deg Ḥidus, widak-niṭi bɣan ad t-meṭlen deg Leεzib. Yusa-asen-d deg targit, yenna-asen:
“ Anefet-iyi ad sgunfuɣ, kkeset anezgum anida i truḥem ad iyi-d-tafem”. Bnan-as sin iẓekwan, yiwen deg Ḥidus, wayeṭ deg Leεzib. Aẓekka-nni n Leεzib rran-t d taqerrabt, uran fell-as: Sidi Sadeq bu sin iẓekwan.

 

Iɣbula:

-1- Mouloud Gaid. Les Beni-Yala, OPU 90.

-2- H. Gevenois. Legende DES ROIS DE Koukou: Sidi Amer ou-ELQADI, Sidi HEND LE TUNISIEN, Le Fichier Périodique n°121- 1974. Tasɣunt Ayamun, PDF.

-3- 2018 عبد الرزاق ججيقـك. التراث الثقافي لمنطقة بني ورتلان، دار المجد ، سطيف

-4- 2022 A.C.A محمد أوسليمان بجوجو. نافذة على التراث الثقافي لبني ورتلان،