Tallit n lbaṭel aberkan d-yeslul nazisme akked stalinisme tenfufed alarmi d-yella traḍ agraɣlan wis-sin. Tallit-nni yedder-itt George Orwell (isem-is aḥeqqani Eric Arthur Blair) d aɛeggal deg ukabar « Parti travailliste indépendant ». Iban ihi ayen ara yaru ur d-yekki ara seg ulac.
Di 1948, tlata n yiseggasen mbaɛd ṭrad agraɣlan, yura « 1984 », d asugen n wamek yettwali George Orwell imal. Asugen-a « yugem-it-d » seg wayen yedder d wayen i iwala n lbaṭel.
Ayen yellan di « 1984 » icuba aṭas ayen nettidir di tallit-a i deg nella. Yefreq amaḍal ɣef tlata yeḥricen, tlata idabuyen imesbaṭliyen, : Océanie, Eurasia akked Estasia. Ɣas ini-id l’Asie n Poutine akked XI, Marikan n Trump akked Lurup ur ɛad nesɛi aḥkim.
Agzul n ungal.
Ineḍruyen n teḥkayt di Océanie, ddula tamesbaṭlit yeselḥuy Big Brother yellan ɣef uqerru Parti. Winston Smith, d axeddam di Ministère de la vérité (taneɣlaft n tidet), ur yekni ara i Parti , ifaq s tkerkas n Big Brother. Yeɛceq s tufra di Julia, tameṭṭut ukud « addud » (ɣas deg ul kan) deg udem Parti. Di sin umnen belli ad d-yas wass ideg ara d-tili tnekkra ara iɣeḍlen Parti. ttwaṭfen, ttwasalen (torturés), ttwarebban (réeduqués). Ar taggara, Winston yexdeɛ Julia, yekna i Big Brother.
Iwudam :
Winston Smith : ɣas ulamma yewwi-d s lexbar amek llant temsal, yerẓa-t Parti n Big Brother
Julia : d tilemẓit, d taɣewwaɣt (rebelle), teḥmel Winston.
O’brien : d aɛeggal n Parti. Winston iɣil-it d aḥbibad yettkel fell-as, yuɣal ixdeɛ-it.
Big Brother : yella ulac-it. Werǧin d-iban, d netta i d qessal lerzaq. Ur iban ara yisem-is. S teqbaylit, Big Brother d gma-tneɣ ameqran, dadda-tneɣ, yesnen kulec, ara ittḍebbiren ɣef tarwa-s neɣ ɣef watmaten-is imecṭaḥ.
Isental:
Leḥkum amesbaṭli (Totalitarisme) : Iban-d amek yessaweḍ Parti ad yesefsi amdan di terbaɛt. Amdan i yiman-is, s yiḥlfan-is, s tektiwin-is ur yesɛi ara amkan di Océanie.
Ardaml n tidet (manipulation de la vérité) : amezruy akked ineḍruyen zgan bedlen-asen tira almend n yiswi n Parti.
Tutlayt d uxemmem : novlangue d tutlayt ur nezmir ad d-tini tikitiwin, iḥulfan, tilelli…
Tamagit (identité) : amdan ur yesɛi ara amkan, ifetti di terbaɛt, ur yettxemmim ara i yiman-is. Ulac-it.
Tahar Ould Amar