Win teseqsaṭ d acu i yessen ɣef It Wartiran, tuget medden, ad qqnen It Wartiran ɣer teεmamt, ɣer lecyux ; ad yebdu awal s ccix ad t-ifakk s ccix! D ayen kan, deg tmurt-a siwa lecyux?!… ulac imyura? Ulac ifennanen?… iqdimen, ijdiden?… Yerna deg nniya-s, d lecyux n ddin, ulac timusniwin niṭen ɣas deg wayen yuran ; llan: amezruy, tasṭrunumit, tamedyazt, tusnakt… Axemmem-a (seg ccix ɣer ccix) ur yettṛebbi ara amdan ɣef unegmu d tussna, ineqq-itt ; yessidir lmut, ineqq tudert!
Nga leḥsab, dayi ad d-nebder imura kan, εlaḥsab n tilisa n Daira n It Wartiran i texdem ddula n Lezzayer, nufa deg temnaṭ-a tmanya uxemsin (58) yimura. Menhu I umi nsemma imura?
– Widak i yuran idlisen
– Widak I yuran imagraden, iḍrisen (ama deg yiɣmisen neɣ deg tesɣunin).
Adlis amezwaru deg temnaṭ-a, yura-t Sidi Lḥusin deg lqern wis 18 s tutlayt taεrabt, ismma-as : « NUZHAT AL-ANḌAR FI ƐILM AL-TARIKH WA AL-AKHBAṚ » ; ad yili ifuk-it deg taggara n useggas 1768. Aya uqbel ad d-kecmen iṛumiyen. Yemmeslay-iyi-d yiwen umeddakel amazray, ɣef yiwen umaru deg yiwet tallit i εacen netta d Sid Lḥusin, isem-is : ƐEBDELLA HLAL . Maca, lateṛ ur t-i-d-yefki ɣef wayen yura.
Uqbel 1962, llan xemsa kan id-yeǧǧan ayen yuran –anagar ayen yefren-. Xemsa-ayi: Sidi Lḥusin, Lmuhub Uleḥbib, Saεid Abehlul d Ccix Lmulud d Ccix Lfuḍil.
Ad nekkes xemsa-ayi seg tmanya uxemsin, ad naf tlata uxemsin (53). Tlata uxemsin n yimura seg 1962 ɣer da.
Uqbel talit-a, tira s taεrabt kan i tella; seg syin ɣer da, uran s tefransist. Amezwaru i uran s tefransist, d Abedelhamid BENZINE, adlis : “Le Camp” deg useggas 1962
Gar 1962 d 2003, ayen yuran yella s taεrabt d tefransist. Deg 2003 yeffeɣ-d udlis amezwaru s teqbaylit yura-t Slimane Zammouhe ; d tamedyezt, d ammud n yisefra I umi isemma “Uḍan n tegrest”, id-yessufeɣ H.C.A.
Ad nṛaju 2013 akken ad nẓer adlis s tegnizit: “Berberes and Numidian Ruins of antiquity” i yura Yazid Bedjoudjou id yeffɣen deg Marikan.
Uqbel 2008, d irgazen kan i yuran ; seg syin ɣer da, llant-d tlawin, deg tmanya yid-sent.
Tameṭṭuyt tamezwarut neɣ tawertiranit tamezwarut i yuran, d Fadéla Habbadj, s udlis-is “L’arbre d’Ebene” deg useggas 2008 id-tessufeɣ deg Fransa.
Leḥsab:
Tutlayt | Imura | Idlisen |
Taqbaylit | 08 | 18 |
Taεrabt | 30 | 45 |
Tafransist | 16 | 60 |
Tagnizit | 02 | 02 |
Ayen id-bedreɣ akka, ad yili kan wayen ixussen, maca, d tabburt kan id-ldiɣ, d tikti id-fkiɣ iwd yebɣa ad gen anadi ɣef ccɣel-a.
El Hadi Bella